Znasz to uczucie, gdy twoje dziecko rzuca się na podłogę w supermarkecie, bo nie dostało lizaka? Albo gdy po przegranej w grze planszowej w jego oczach pojawiają się łzy złości? Emocje u dzieci są intensywne, czyste i… często zaskakujące. To dlatego, że ich umiejętność radzenia sobie z uczuciami wciąż się kształtuje. Jako rodzice mamy do odegrania kluczową rolę w tym procesie. To od nas uczą się, czym są emocje, jak je rozpoznawać, nazywać i wyrażać w sposób, który nie krzywdzi ani ich, ani otoczenia.
Etapy rozwoju emocjonalnego dziecka
Niemowlęctwo (0-2 lata)
W tym wieku emocje to przede wszystkim reakcje na bodźce. Płacz, uśmiech, wtulenie się w rodzica – to sposoby komunikacji. Niemowlę uczy się, że jego emocje mają znaczenie, kiedy opiekun odpowiada na jego potrzeby.
Wczesne dzieciństwo (2-5 lat)
To czas burz i huraganów emocjonalnych. Dwulatek może śmiać się do rozpuku, by chwilę później wpadać w rozpacz. Trzylatek uczy się pierwszych mechanizmów regulacji – np. przytulanie pomaga się uspokoić. Czterolatek zaczyna pojmować, że jego emocje wpływają na innych, ale nie zawsze umie jeszcze nad nimi panować.
Okres przedszkolny i wczesnoszkolny (5-7 lat)
Pojawia się większa świadomość uczuć i pierwsze próby ich kontrolowania. Dziecko potrafi już bardziej adekwatnie wyrażać frustrację i zaczyna rozumieć emocje innych ludzi. To dobry moment na rozwijanie empatii i współpracy.
Jak wspierać rozwój emocjonalny dziecka?
1. Tworzenie bezpiecznej relacji
Bezpieczna więź to fundament. Dziecko, które czuje się akceptowane i wysłuchane, ma większą odwagę do eksplorowania świata emocji. Jak to robić?
- Reaguj na potrzeby dziecka. Nie chodzi o uleganie, ale o zrozumienie.
- Bądź przewidywalny w swoich reakcjach. Stabilność daje dziecku poczucie bezpieczeństwa.
2. Uczenie rozpoznawania i nazywania emocji
Pamiętasz, jak nauczyłeś dziecko nazw kolorów? Podobnie można nauczyć nazw emocji!
- „Widzę, że jesteś smutny, bo zgubiłeś ulubionego misia”.
- „Wyglądasz na zdenerwowanego. Może chcesz chwilę pooddychać, zanim porozmawiamy?”
- Wykorzystuj bajki i książki o emocjach.
3. Modelowanie zachowań
Dzieci są jak małe lustra – odbijają nasze emocje i sposoby radzenia sobie z nimi. Jeśli krzyczymy w gniewie, uczą się, że to naturalna reakcja. Jeśli potrafimy powiedzieć: „Jestem zdenerwowany, potrzebuję chwili spokoju”, dziecko będzie się tego uczyć.
4. Nauka regulacji emocji
Maluch rzuca zabawkami w złości? Przedszkolak tupie nogami? Regulacja emocji to umiejętność, której trzeba się nauczyć. Pomocne są:
- Ćwiczenia oddechowe („Zrobimy wielki balon! Wdychamy powietrze, a potem powoli je wypuszczamy”).
- Ruch: skakanie, bieganie, rozciąganie pomagają rozładować napięcie.
- Wyrażanie emocji poprzez sztukę – rysowanie, lepienie, śpiewanie.
5. Rozwijanie empatii
Empatia to supermoc, którą można rozwijać. Jak?
- Rozmawiaj o emocjach innych: „Jak myślisz, co czuje ten chłopiec, który upuścił loda?”.
- Zabawy w role – wcielanie się w różne postacie uczy spojrzenia z innej perspektywy.
- Zaangażowuj dziecko w pomaganie innym.
Podsumowanie
Rozwój emocjonalny dziecka to proces, w którym kluczową rolę odgrywają dorośli. Kiedy pokazujemy dziecku, że emocje są naturalne i warto się ich uczyć, pomagamy mu zbudować solidne podstawy do zdrowych relacji i dobrego samopoczucia. Więc następnym razem, gdy twój maluch zacznie dramatycznie protestować, bo chce nosić letnie sandały w środku zimy – może to dobry moment, by usiąść, nazwać emocje i razem znaleźć rozwiązanie?
Bibliografia
Czub, M., & Matejczuk, J. (2015). Rozwój społeczno-emocjonalny w pierwszych sześciu latach życia. Perspektywa jednostki, rodziny i społeczeństwa. Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.
Kubiak, H., & Kubiak-Frątczak, A. (2022). Edukacja emocjonalna a rozwój emocjonalny dziecka. Studia Edukacyjne, 67, 23-38.
Żmudzka, M. (2018). Wspomaganie kompetencji emocjonalnych i społecznych dziecka w wieku przedszkolnym. Zeszyty Naukowe WSG, 32(3), 37-60.
Bowlby, J. (2007). Przywiązanie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
źródło zdjęcia: https://pixabay.com/pl/photos/dziecko-ch%C5%82opiec-maluch-1522870/