Niektóre silnie trujące pierwiastki znajdują się w naszym pożywieniu i otoczeniu wskutek regularnego zanieczyszczania i stosowania ich w przemyśle. Żyjemy w zanieczyszczonym środowisku i spożywamy skażoną żywność. Jemy rośliny, które pobierają toksyczne pierwiastki z powietrza i gleby, lub ryby żyjące w zatrutych zbiornikach wodnych. Dlatego warto wiedzieć, jakie są najbardziej niebezpieczne metale dla człowieka i gdzie się znajdują.
Rtęć
Już w I w. n. e. określano rtęć jako „największą ze wszystkich trucizn”. Początkowo działa bezobjawowo, a nieodwracalne zmiany w organizmie spowodowane działaniem rtęci wcale nie są charakterystyczne. Pierwsze objawy to bóle i zawroty głowy, zapalenie dziąseł, problemy z koncentracją, nudności, bezsenność, wypadanie włosów. Później pojawiają się zaburzenia mowy, stany lękowe, nerwowość lub ospałość, zniszczenie białych ciałek krwi i znaczne zmniejszenie odporności organizmu. Rtęć czysta, występująca w pierwotnej postaci, nie jest tak groźna, jak jej pary oraz związki organiczne, powstające w wodzie pod wpływem działania mikroelementów. Produkty, które mogą zawierać rtęć to ryby morskie, lampy fluorescencyjne, termostaty starego typu, żarówki energooszczędne, termometry rtęciowe, stare farby. Rtęć wydalana jest z organizmu człowieka bardzo powoli – zdąży uszkodzić wzrok, mózg, a także psychikę.
Ołów
Ołów powoduje niebezpieczne uszkodzenia mózgu. Od czasów starożytnych uważany był za przyczynę chorób umysłowych. Dziś dużą odpowiedzialnością za zaburzenia psychiczne spowodowane ołowiem obarcza się samochody. W wielkich miastach, między wieżowcami, spaliny tworzą atmosferę zatruta gazami i pyłem, a tym powietrzem oddychają ludzie. Obserwuje się opóźnienie rozwoju psychicznego dzieci żyjących w atmosferze zatrutej spalinami samochodowymi, a więc w środowisku zanieczyszczonym ołowiem. Stwierdzono u nich także nadmierną pobudliwość i agresję. Niektóre rośliny skażone są ołowiem przez miejsce uprawy. Najwyższe stężenie ołowiu występuje na terenach silnie uprzemysłowionych i drogach szybkiego ruchu.
Arsen
Już w starożytności stosowany był zarówno jak leko, jak i trucizna. Do dziś używany jest w ziołolecznictwie. Działa wzmacniająco, poprawia apetyt i stosowany jest przy anemii – jest równocześnie cenny dla zdrowia, jak i niebezpieczny. Przeciętnie arsenu w glebie jest od 1 ppm do 30 ppm, ale bywa o wiele więcej, gdy jego związkami spryskuje się sady lub plantację. Jeśli zawartość ta w glebie lub pożywieniu przekroczy pewną granicę, zbliży się do dawek trujących. W organizmie człowieka jest od 15 do 20 mg arsenu – głównie we włosach i paznokciach. Jego najbogatszym źródłem w pożywieniu są jadalne skorupiaki na przykład krewetki lub homary oraz niektóre ryby morskie. Arsen może znajdywać się szczególnie w żywności pochodzącej z Azji.
Kadm
Kadm to bardzo niebezpieczny pierwiastek. Jego nadmiar może spowodować bóle mięśni, samoistne łapanie się kości, deformacje szkieletu, uszkodzenia płuc i nerek i niedobór wapnia. Najwięcej pierwiastka gromadzi się w wątrobie i nerkach. Ilość pobieranego z pożywieniem roślinnym i zwierzęcym kadmu dziennie wynosi około 48 mg. Badania wykazały, że im bardziej uprzemysłowiony kraj, tym większe może być stężenie tego pierwiastka w glebie. Nadmiar kadmu może naruszyć metabolizm soli: żelaza, wapnia, magnezu, miedzy i cynku.
Beryl
Obecność tego pierwiastka również wiąże się z uprzemysłowieniem. W zakładach o dużych źródłach energii atomowej, w fabrykach i kopalniach, gdzie stężenie berylu dochodzi do 0,01 mg na m³ powietrza, już można zaobserwować objawy zatrucia, np. gorączka, toksyczne zapalenie płuc, przewlekłe zatrucie zwane beryliozą. Beryl ma sporo cennych zalet, jednak jest bardzo silnie trujący i to nawet w minimalnych ilościach.
Zobacz także: 4 silnie trujące rośliny. Uważaj, jeśli masz je w domu!