Refluks żołądkowo-przełykowy to schorzenie, które przez długi czas może rozwijać się bezobjawowo albo z tak subtelnymi symptomami, że wielu pacjentów zupełnie je ignoruje. Mimo to skutki nieleczenia mogą być poważne. Statystyki są jednoznaczne – tylko w 2023 roku z powodu objawów refluksu do lekarzy w Polsce zgłosiło się ponad 2,5 miliona pacjentów. Problem staje się coraz bardziej powszechny, a wciąż pozostaje niedostatecznie rozpoznany i traktowany zbyt pobłażliwie.
Czym dokładnie jest refluks żołądkowo-przełykowy
Refluks polega na cofaniu się treści żołądkowej do przełyku. W normalnych warunkach przełyk i żołądek oddzielone są specjalnym mięśniem – dolnym zwieraczem przełyku. Gdy działa prawidłowo, zamyka się po każdym połknięciu, uniemożliwiając cofanie się pokarmu. W przypadku refluksu ten mechanizm zawodzi. Kwaśna treść żołądkowa trafia z powrotem do przełyku, podrażniając jego śluzówkę i prowadząc do stanu zapalnego.
Zjawisko to może występować sporadycznie – po zbyt obfitym posiłku, stresie lub wypiciu alkoholu. Ale jeśli zdarza się regularnie, mówimy już o chorobie refluksowej przełyku. Wbrew pozorom dotyka ona nie tylko osób starszych. Coraz częściej diagnozowana jest również u osób młodych, szczególnie prowadzących siedzący tryb życia i spożywających wysoko przetworzoną żywność.
Jakie objawy powinny nas zaniepokoić
Typowym objawem refluksu jest zgaga – uczucie pieczenia w klatce piersiowej lub gardle. Często pojawia się po jedzeniu, w pozycji leżącej lub pochylonej. Do tego dochodzą inne symptomy: kwaśny posmak w ustach, odbijanie, trudności z połykaniem, ból gardła, chrypka czy przewlekły kaszel.
To jednak tylko wierzchołek góry lodowej. Refluks może też dawać objawy pozaprzełykowe – uczucie duszności, problemy z uzębieniem, a nawet bóle w klatce piersiowej, mylone z objawami sercowymi. Wielu pacjentów przez długie miesiące leczy się na astmę lub alergię, zanim trafi do gastrologa.
Zobaczmy to w praktyce – pacjent z przewlekłym kaszlem, który nie reaguje na leczenie, może mieć refluks. Podrażniona kwasem śluzówka gardła i krtani powoduje mimowolne odruchy kaszlowe. Jeśli problem występuje regularnie po posiłkach, warto wykonać gastroskopię.
Jakie są skutki nieleczonego refluksu
Zlekceważony refluks może prowadzić do poważnych powikłań. Stałe podrażnianie ścian przełyku prowadzi do jego zapalenia, owrzodzeń, a w skrajnych przypadkach – do tzw. przełyku Barretta. To stan przednowotworowy, który znacząco zwiększa ryzyko rozwoju raka przełyku. Leczenie takich przypadków jest znacznie bardziej skomplikowane, kosztowne i często kończy się operacyjnie.
Nie warto więc zwlekać z konsultacją, jeśli objawy utrzymują się przez kilka tygodni. Im wcześniej wdroży się leczenie, tym większa szansa na uniknięcie trwałych zmian w układzie pokarmowym.
Jak leczyć refluks – podejście farmakologiczne i styl życia
Leczenie refluksu opiera się na dwóch filarach: lekach oraz zmianie trybu życia. Leki hamujące wydzielanie kwasu żołądkowego – tzw. inhibitory pompy protonowej – są podstawą terapii. Zmniejszają one kwaśność treści żołądkowej, co łagodzi objawy i pozwala na regenerację błony śluzowej przełyku. Więcej tutaj – https://www.sn2world.com/pl/zdrowie.html
Nie mniej istotna jest modyfikacja diety i codziennych nawyków. Należy unikać produktów, które nasilają refluks: kawy, alkoholu, potraw tłustych, ostrych i smażonych. Zaleca się też jedzenie mniejszych porcji, niejedzenie na noc oraz unikanie kładzenia się zaraz po posiłku. Również zredukowanie masy ciała u osób z nadwagą przynosi zauważalną poprawę.
W trudniejszych przypadkach warto skonsultować się z lekarzem gastroenterologiem, który może zlecić dodatkowe badania, np. pH-metrię przełyku lub manometrię. U części pacjentów z refluksem opornym na leczenie farmakologiczne rozważana jest interwencja chirurgiczna – najczęściej fundoplikacja metodą laparoskopową.
Refluks w liczbach
Poniższy wykres przedstawia odsetek populacji zgłaszającej objawy refluksu żołądkowo-przełykowego w Polsce na tle średniej europejskiej w latach 2020–2024.
Opis:
W Polsce aż 36% dorosłych przyznaje się do regularnych objawów refluksu – to ponad dwa razy więcej niż europejska średnia (17%). Dane wskazują na wyraźny problem zdrowotny, który może mieć związek z dietą, stresem i stylem życia.
Źródła:
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH, NFZ (raporty 2020–2024), European Gastroenterology Foundation, dane WHO Europe.
Co warto zapamiętać i stosować na co dzień
Oto najważniejsze zasady profilaktyki i leczenia refluksu, które można wdrożyć natychmiast:
- Jedz wolno i w małych porcjach – unikaj przejadania się.
- Unikaj jedzenia minimum 3 godziny przed snem.
- Śpij z uniesioną górną częścią ciała.
- Ogranicz spożycie kawy, alkoholu, czekolady i tłuszczów.
- Zredukuj masę ciała, jeśli masz nadwagę.
- Noś luźne ubrania – unikaj ucisku na brzuch.
- Nie pal papierosów.
- Regularnie się badaj, jeśli objawy nie ustępują.
- Korzystaj z porady gastroenterologa w przypadku długotrwałych lub nasilonych objawów.
- Nie stosuj leków na własną rękę bez konsultacji z lekarzem.
Źródła:
Narodowy Fundusz Zdrowia, https://www.sn2world.com/pl/ , Polskie Towarzystwo Gastroenterologii, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, Medonet, Poradnik Zdrowie, Termedia